Văn Xương Đế Quân

Văn Xương Đế Quân  (文昌帝君) hay Văn Xương Tinh (文昌星)  còn gọi là “Tử Đồng”, “Văn Xương Đế”, “Tế Thuận Vương”, “Anh Hiển Vương”, “Tử Đồng Phu Tử”, “Tử Đồng Đế Quân”, “Lôi Ứng Đế Quân”, tất cả những tôn danh trên đều liên quan đến những sự kiện đặc biệt của Văn Xương Tinh. Văn Xương Đế Quân còn được coi là chủ quản về thi cử, mệnh vận, là vị thần trợ giúp cho người đọc sách, viết văn (văn sĩ). Khi cầu về thi cử thì đây là vị thần tối thắng. Việc thờ phụng Ngài tương truyền đã có từ đời Chu.

Tượng Văn Xương Đế quân bằng đồng

Ngày 3.2 là ngày thánh đản của ngài

Văn Xương vốn là “tên nhóm sao”, chỉ cho nhóm sáu sao nằm phía trên sao Khôi. Thời xa xưa, các nhà Chiêm Tinh đã giải thích đó là sao tốt, rất quí hiển. Đạo giáo tôn xưng đó là vị Thần chủ về công danh, lộc vị nên cũng được gọi là “Văn Tinh”.

Sách “Sử ký-Thiên quan thư” chép:
“Sao Khôi phò cho sáu sao Văn Xương, một gọi là Thượng tướng, hai gọi là Thứ tướng, ba gọi là Quí tướng, bốn gọi là Tư mệnh, năm gọi là Tư trung, sáu gọi là Tư lộc”.
Trong “Tinh kinh” (sách nói về sao) có ghi:“Sáu sao Văn tinh có hình bán nguyệt, nằm ở phía trước sao Bắc Đẩu, mỗi sao có một tên”. Chức năng của sáu sao Văn Xương là Thượng tướng chủ về uy vũ, thứ tướng chủ về tả hữu, quí tướng chủ về văn tự, tư mệnh chủ về tai ách, tư trung chủ về lý lẽ, tư lộc chủ về thưởng công phong quan. Sáu sao này chưởng quản về văn chương chữ nghĩa lợi lộc trong thiên hạ, cho nên từ xưa, học trò và nhân sĩ đều sùng bái.

Từ thời Tùy, Đường, việc khoa cử đã rất thịnh hành, sao Văn Xương được người học, văn nhân tôn trọng lễ lạy cầu khấn, nên gọi là “Văn Xương”, nghĩa là Thần coi sóc “Căn bản về việc thi cử và ban phát tước lộc cho các quan văn võ”. Trong Đạo giáo, hai sao Văn Xương và Tử Đồng cùng chỉ về công danh lợi lộc nên về sau hai vị thần nầy được hơp lại thành một.

Văn Xương Đế Quân còn quản lý về việc thi cử, chủ về công danh lợi lộc cho sĩ tử, danh xưng sánh với Ngài Khổng Tử, được mọi người từ quan đến dân đều sùng bái. Ảnh hưởng của Ngài rất lớn và phổ biến rộng rãi trong sinh hoạt quần chúng, như là các hội quán của nhà in, nhà sách, cơ sở buôn bán các văn phòng phẩm, các nhà buôn … đều lấy tên là “Văn Xương Hội Quán”.

Từ xưa, các vua đều lấy việc cúng tế Văn Xương Đế Quân làm một kỳ tế lễ quan trọng. Trong dân gian thì phàm những người có đi học, người đã đỗ tú tài, cống sinh, cử nhân … các trường học đều chuẩn bị phẩm vật cúng tế và mang đến Miếu văn Xương để cử hành nghi thức “Tam hiến lễ” mà cúng tế Ngài.

Văn Xương Đế Quân Bảo cáo
Chí tâm quy mệnh lễ:
Bất kiêu đế cảnh, Ngọc chân khánh cung
Hiện cửu thập bát hóa chi hình tàng, hiển ức thiên vạn chủng chi thần dị
Phi loan khai hóa ư tại tại, như ý cứu kiếp dĩ sinh sinh
Chí hiếu chí nhân, công tồn hồ nho đạo thích giáo
Bất kiêu bất nhạc, chức tận hồ thiên địa thủy quan
Công đức nan lượng, uy linh mạt trắc
Đại bi đại nguyện, đại thánh đại từ
Cử thiên phụ nguyên, khai hóa chủ tể,
Ty lộc chức cống cử chân quân, thất khúc linh ứng
Bảo đức hoành nhân đại đế, đàm kinh diễn giáo
Tiêu kiếp hóa hành, tử đổng văn xương đế quân
Canh sinh vĩnh mệnh thiên tôn.